Nasze Gwiazdozbiory

Pegaz

Pegasus, Pegasi - Peg

    Pochodzenie nazwy gwiazdozbioru tłumaczy legenda zrodzona w mrokach dawnych dziejów i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Gdy Perseusz uciął głowę Meduzie i z otwartej rany wylała się do morza krew, na rozkaz boga mórz Posejdona z szyi Meduzy wyskoczył śnieżnobiały koń - Pegaz. Posejdon podarował go później Bellerofontowi, który dokonał razem z nim niejednego czynu bohaterskiego. Gdy jednak Bellerofont pokonał ziejącą ogniem Chimerę, upojony zwycięstwem chciał na Pegazie dostać się między bogów na Olimpie. Rozgniewany pan Olimpu - Zeus - wysłał przeciw Pegazowi bąki. Pokłuły one Pegaza, który się spłoszył i zrzucił jeźdźca. Los Bellerofonta potwierdza starą mądrość, że pycha poprzedza upadek. Pegaz jednak istniał dalej i dostał się na niebo. Jest to znaczny gwiazdozbiór jesienny.
    Nazwa legendarnego konia pochodzi od Fenicjan, znakomitych żeglarzy starożytnych. Ich okręty miały na przedzie "skrzydlatego konia" z uzdą (Pega Sus). Tym tłumaczy się nie tylko nazwę, ale i to, że na niebie znajduje się jedynie przednia część konia. Z naczyń i tabliczek glinianych ludów Mezopotamii i Etrusków dowiadujemy się, iż także w ich legendach Pegaz miał skrzydła. Już oni nazywali go skrzydlatym koniem. W rozkwicie greckiej kultury wybijano w Koryncie i innych miastach monety z obrazem Pegaza. Był ulubieńcem muz, opiekunek sztuk.
    Pegaz jest rozległym gwiazdozbiorem jesiennego nieba, łatwo rzucającym się w oczy, gdyż leży poza Drogą Mleczną w obszarze skąpym w gwiazdy. Nietrudno odnaleźć charakterystyczny kwadrat, który tworzą gwiazdy Markab (a Peg), Sheat (b Peg), Algenib (g Peg) i Sirrah (a And). Markab (arabska nazwa siodła) wypromieniowuje siedemdziesiąt razy więcej energii od Słońca i jest od niego oddalony o sto lat świetlnych. Sheat natomiast (Ramię konia) to czerwony olbrzym o średnicy sto razy większej od średnicy Słońca, oddalony o około sto siedemdziesiąt lat świetlnych. Zmienia poniekąd swą jasność, ale nieregularnie. Przy gwieździe Enif (Nos) znajduje się jasna gromada kulista M 15, jedna z najbardziej odległych gromad, jakie obserwujemy w naszej Galaktyce. Jest oddalona o około czterdziestu tysięcy lat świetlnych. Zbliżamy się do niej z szybkością 114 km/s. Lornetką widzimy ją jako mglistą plamkę, ale przez wielki teleskop można na jej brzegu rozróżnić poszczególne gwiazdy. Pozorna średnica gromady osiąga piętnaście minut kątowych, czyli równa jest połowie średnicy Księżyca. Rzeczywista jej średnica ma sto siedemdziesiąt lat świetlnych. Gwiazdy gromady (a jest ich sto tysięcy) nawzajem się przyciągają i tworzą kulisty układ gwiazdowy, skutecznie opierający się grawitacji innych gwiazd Galaktyki. Kuliste gromady, takie jak M 15, są bardzo trwałe i należą do najstarszych utworów naszego układu gwiazdowego.